بیماری دلیریوم چیست؟
دلیریوم عبارت است از یک وضعیت ناگهانی از گیجی (پریشانی) شدید و تغییرات سریع در مغز که بعضی اوقات با توهم و فعالیت بدنی بیش از حد همراه است و بیمار حالت طبیعی و عادی ندارد. این بیماری “سندرم حاد مغزی” یا “وضعیت حاد گیجی” نیز نامیده می شود.
از دیدگاه روانشناسی، دلیریوم نوعی اختلال روانی است که ممکن است چندین ساعت در طول روز در فرد مبتلا روی دهد و باعث اختلال در تمرکز فرد و گیجی شود.
این اختلال بیشتر در سالمندی مشاهده می‌شود. در ادامه بیشتر با این بیماری آشنا می شوید.
علائم دلیریوم
علائم و نشانه‌های دلیریوم معمولا در عرض چند ساعت یا چند روز شروع می‌شود. این علائم اغلب در طول روز حالت نوسانی دارند و در برخی از دوره‌های زمانی ممکن است محو شوند. شب‌ها، که محیط اطراف تاریک است و اشیا به‌خوبی قابل شناسایی نیستند، این علائم حادتر می‌شوند. نشانه‌ها و علائم اولیۀ دلیریوم عبارت‌اند از:
کاهش هوشیاری نسبت به محیط
- ناتوانی در متمرکزماندن روی یک موضوع یا ناتوانی در تغییردادن موضوعات؛
- گیرکردن روی یک ایده به‌جای شرکت در گفت‌وگوها یا پاسخ به پرسش‌ها؛
- پرت‌شدن حواس به‌دلیل عوامل بسیار بی‌اهمیت؛
- گوشه‌گیری؛ بی‌تحرکی یا کم‌تحرکی یا نداشتن کوچکترین واکنشی نسبت به محیط.
مهارت‌های فکری ضعیف (اختلال شناختی)
- حافظهٔ ضعیف، به‌ویژه درمورد اتفاقاتی که اخیرا رخ داده‌اند؛
- موقعیت‌ناآگاهی (سردرگمی)، برای مثال نمی‌دانید که کجا یا چه کسی هستید؛
- دشواری در صحبت‌کردن یا یادآوری کلمات؛
- پرت‌گویی یا بی‌معنی‌بودن گفتار؛
- مشکل درک گفتار؛
- دشواری در خواندن یا نوشتن.
تغییرات رفتاری
- دیدن چیزهایی که وجود خارجی ندارد (توهم)؛
- بی‌قراری، سراسیمگی یا رفتار همراه با خشم؛
- دادزدن، ناله‌کردن یا ایجاد صداهای دیگر؛
- ساکت و گوشه‌گیربودن، به‌ویژه در افراد مسن؛
- حرکات کند یا سستی؛
- به‌هم‌خوردن عادات خواب؛
- وارونگی چرخهٔ خواب و بیداری در شب و روز.
اختلالات عاطفی
- اضطراب، ترس یا پارانویا؛
- افسردگی؛
- زودرنجی یا خشم؛
- احساس شادمانی (سرخوشی)؛
- بی‌تفاوتی؛
- تغییرات سریع و غیر قابل پیش‌بینیِ خلقی؛
- تغییرات شخصیتی؛
انواع دلیریوم
متخصصان سه نوع دلیریوم را شناسایی کرده‌اند:
دلیریوم هایپراکتیو
احتمالا این نوع دلیریوم را راحت‌تر از انواع دیگر آن می‌توان تشخیص داد. ممکن است شامل بی‌قراری (برای مثال، قدم‌زدن با گام‌های آهسته و یکنواخت)، سراسیمگی، تغییرات سریع خلقی یا توهمات و نیز امتناع از مشارکت با دیگران در امری باشد.
دلیریوم هیپواکتیو
این نوع دلیریوم میتواند شامل بی‌تحرکی یا کاهش فعالیت حرکتی، کُندی، خواب‌آلودگی غیرطبیعی یا گیج به‌نظررسیدن باشد.
دلیریوم ترکیبی
همان‌طور که از نامش پیداست، شامل علائم و نشانه‌های هر دو نوعِ هایپراکتیو و هیپواکتیو است. فرد ممکن است به‌سرعت بین هایپراکتیو و هیپواکتیو تغییر حالت دهد.
تفاوت دلیریوم و زوال عقل
تشخیص روان‌آشفتگی و زوال عقل میتواند دشوار باشد و شخص ممکن است به هر دوی آنها مبتلا باشد. درحقیقت افراد مبتلا به زوال عقل، غالبا دچار دلیریوم هم می‌شوند. اما ابتلا به دلیریومِ عودشونده، همیشه به این معنا نیست که شخص به زوال عقل نیز مبتلاست. ازاین‌رو ارزیابی زوال عقل نباید در دوران عودِ دلیریوم انجام شود، زیرا ممکن است نتایج گمراه‌کننده‌ای به‌همراه داشته باشد.
زوال عقل کاهش پیش‌روندهٔ حافظه و سایر مهارت‌های تفکر به‌دلیل اختلال تدریجی و ازدست‌دادن سلول‌های مغزی است. شایع‌ترین علت زوال عقل بیماری آلزایمر است.
برخی از تفاوت‌های بین نشانه‌های دلیریوم و زوال عقل عبارت‌اند از:
آغاز علائم
شروع نشانه‌های دلیریوم در یک زمان کوتاه اتفاق می‌افتد، درحالی‌که زوال عقل معمولا با علائم نسبتا جزئی آغاز می‌شود و به‌تدریج در طول زمان وخیم‌تر می‌شود.
میزان تمرکز
در دلیریوم، توانایی تمرکز یا توجه به‌شکل قابل ملاحظه‌ای ضعیف می‌شود. اما شخص در مراحل اولیۀ زوال عقل عموما هوشیار باقی می‌ماند.
نوسانی‌بودن علائم
علائم ظاهری دلیریوم اغلب می‌توانند به‌شکل قابل ملاحظه‌ای در طول روز نوسان داشته باشند. افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است گاهی اوقات در طول روز بدترین و بهترین حالت‌شان را داشته باشند، درحالی‌که مهارت حافظه و تفکر آنها در کل روز در سطح نسبتا ثابتی قرار دارد.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هرکدام از نشانه‌ها یا علائم این بیماری را در یکی از بستگان، دوستان و یا شخصی که تحت مراقبت شماست مشاهده کردید، به پزشک اطلاع دهید. اطلاعات شما دربارهٔ نشانه‌های ظاهری شخص، مهارت‌های فکری معمول، توانایی‌های روزمرهٔ او در روند تشخیص بیماری و یافتن علت اصلی آن اهمیت زیادی دارد.
اگر متوجهٔ نشانه‌ها و علائم دلیریوم در فردی شدید که در بیمارستان بستری است یا در خانهٔ سالمندان زندگی می‌کند، فرض را بر این بگذارید که پرستار و پزشک از این موضوع اطلاع ندارند و آنها را در جریان قرار دهید. سالمندانی که برای مدتی در بیمارستان یا خانهٔ سالمندان زندگی می‌کنند در معرض خطر ابتلا به دلیریوم قرار دارند.
علت دلیریوم
دلیریوم هنگامی بروز می‌کند که ارسال و دریافت سیگنال‌های عادی در مغز ضعیف شود. این اختلال به‌احتمال‌زیاد ناشی از عوامل متعددی است که مغز را آسیب‌پذیر می‌کنند و سبب عملکرد نادرست در فعالیت‌های مغزی می‌شوند.
این بیماری ممکن است یک یا چند علت داشته باشد. به‌عنوان مثال گاهی احتمال دارد ترکیبی از یک وضعیت پزشکی و مسمومیت دارویی باشد، اما گاهی‌اوقات تشخیص علت آن ناممکن است. علل احتمالی ابتلا به این بیماری عبارت‌اند از:
- داروهای خاص یا مسمومیت دارویی؛
- مسمومیت دارویی، الکلی یا ترک اعتیاد؛
- وضعیت پزشکی مانند سکتهٔ مغزی، حملهٔ قلبی، وخیم‌شدن بیماری ریه یا کبد یا آسیب ناشی از سقوط؛
- عدم تعادل متابولیسمی مانند کمبود سدیم یا کلسیم؛
- بیماری شدید، مزمن یا لاعلاج؛
- تب و عفونت حاد، به‌ویژه در کودکان؛
- عفونت دستگاه ادراری، ذات‌الریه یا آنفولانزا، به‌ویژه در افراد مسن؛
- قرارگرفتن در معرض سمومی مانند مونوکسیدکربن، سیانور و نظایر آنها؛
- سوءتغذیه یا کم‌آبی؛
- محرومیت از خواب یا رنج‌های شدید عاطفی؛
- درد؛
- جراحی یا سایر شیوه‌های پزشکی که با بیهوشی انجام می‌شوند.
برخی داروها (یا ترکیبی از آنها) نیز می‌توانند سبب ابتلا به دلیریوم شوند. به‌عنوان مثال:
- داروهای مسکن؛
- داروهای خواب‌آور؛
- داروهایی برای اختلالات خلقی مانند اضطراب و افسردگی؛
- داروهای ضدحساسیت (آنتی هیستامین‌ها)؛
- داروهای آسم؛
- داروهای استروئیدی به نام کورتیکواستروئیدها؛
- داروهای بیماری پارکینسون؛
- داروهای درمان اسپاسم یا تشنج.
منبع: چطور
دیدگاهتان را بنویسید