همه چیز درباره دندان عقل
ابنای اولیهٔ بشر که بر روی این کرهٔ خاکی زندگی می‌کردند، از لحاظ خوراک مصرفی بسیار متفاوت از انسان امروزی بودند. خوراک اصلی آن‌ها شامل گوشت خام، خشکبار، ریشه، دانه و برگ گیاهان بود. انسان اولیه هنوز آلاتی مانند چاقو برای تکه کردن مواد خوراکی در دسترس نداشت و به‌علاوه بعد از کشف آتش بود که امکان طبخ و پخت مواد غذایی فراهم شد و تا پیش از آن، مجبور به مصرف خام مواد خوراکی بود. مصرف این مواد خوراکی سفت و محکم مستلزم داشتن فکی پهن‌تر و دندان‌های آسیاب قوی‌تری بود. دندان عقل هم یکی از این دندان‌های آسیاب بود.
نیاکان ما برای زنده ماندن و مصرف خوراکی‌هایی که در دسترس‌‌شان بود، به هر سه دندان عقل‌شان احتیاج داشتند. فکِ بزرگ‌تر و پهن‌تر انسان اولیه باعث می‌شد تا فضای کافی برای درآمدن دندان عقل در دهانش وجود داشته باشد.
باستان‌شناس‌ها می‌توانند با بررسی استخوان‌های فک به‌جامانده از گذشته و مشاهدهٔ آثار دندان عقل عمر صاحب استخوان‌ها را تخمین بزنند. به‌عنوان مثال، اسکلت «پسربچهٔ ترکانا» که در حال حاضر در بخش تاریخ طبیعی موزهٔ ملی اسمیتسونین (واقع در واشینگتن آمریکا) نگهداری می‌شود و قدمتی ۱٫۶ میلیون ساله دارد، به باور محققان متعلق به پسربچه‌ای هشت یا نه ساله‌بوده است. بررسی فک این اسکلت حاکی از آن بوده است که در زمان مرگش هنوز دندان آسیاب سوم (همان دندان عقل) صاحب اسکلت درنیامده بود بود و به‌همین خاطر سن او هشت یا نه سال تخمین زده شده است.
چرا انسان امروزی دیگر نیازی به این دندان ندارد؟
حالا از انسان اولیه و باستان‌شناسی فاصله بگیرید و رژیم غذایی انسان امروزی را در ذهن‌تان تجسم کنید. مهم‌تر از آن، به روش‌هایی فکر کنید که ما امروزه برای طبخ و پخت مواد غذایی و خوراکی مختلف استفاده می‌کنیم.
ما امروزه تقریبا تمام خوراکی‌هایی را که مصرف می‌کنیم، به انواع‌واقسام روش‌ها تکه‌تکه و خرد می‌کنیم و پیش از مصرف، آن‌ها را می‌پزیم، بخارپز یا سرخ می‌کنیم. این مسئله باعث شده است تا خوردن غذا برای انسان امروزی در مقایسه با انسان اولیه به‌مراتب کار ساده‌تری باشد. حتی بسیاری از محققان علت کمتر شدن پهنای قسمت بیرونی فک پایینی و کوچک‌تر شدن آن در انسان امروزی را شیوهٔ متفاوت او در طبخ و مصرف مواد خوراکی می‌دانند. تغییر آناتومی فک انسان امروزی و کوچک‌تر شدن آن باعث شده است تا در دهان دیگر فضای کافی برای دندان عقل وجود نداشته باشد. به همین خاطر است که برای افراد بسیاری مایهٔ دردسر می‌شود.
علت دردسرساز شدن دندان عقل چیست؟
در طول تاریخ چگونگی ساختار بدن انسان دستخوش تغییرات متعدد شده است. یکی از این تغییرات در انسان امروزی کوچک‌تر شدن استخوان فک بود که باعث شد تا امکان جای گرفتن مناسب هر ۳۲ دندان در دهان از او سلب بشود. به همین خاطر زمانی که دندان عقل درمی‌آید، ممکن است به‌خاطر نداشتن فضای کافی به دندان‌های مجاورش فشار وارد کند و مشکل‌ساز بشود. مشکل دیگر مربوط به زمانی است که دندان‌های دیگر امکان پدیدار شدن کامل دندان عقل را به آن نمی‌دهند و نصف‌ونیمه سر بر می‌آورد. این مسئله باعث می‌شود تا منفذ کوچکی در اطراف دندان عقل به وجود بیاید و باکتری‌ها از طریق آن به قسمت داخل لثه راه پیدا کنند. عفونت ناشی از ورود باکتری‌ها میتواند منجر به درد، ورم کردن، خشکی فک و برخی اختلالات دیگر بشود. به‌علاوه زمانی که دندان کامل بیرون نمی‌آید، احتمال خراب شدن آن یا آسیب رساندنش به لثه بیشتر می‌شود، چراکه معمولا در تماس با برس مسواک قرار نمی‌گیرد و مانند دیگر دندان‌ها از آلودگی پاک نمی‌شود.
البته کسانی هم هستند که دندان عقل در دهان‌شان پدیدار نمی‌شود. یا آنکه حداقل زیر لثه باقی می‌ماند و امکان آن را پیدا نمی‌کند. به‌باور محققان این مسئله میتواند چند علت مختلف داشته باشد: وضعیت ریشهٔ دندان عقل، زاویهٔ قرارگیری آن، اندازهٔ آن و فضای خالی موجود در استخوان فک از جمله علل تأثیرگذار بر این مسئله هستند.
حتی اگر دندان عقل سالم و در موقعیت مناسب پدیدار شده باشد، باز هم به توصیهٔ افراد متخصص بهتر است اقدام به کشیدن آن کنید و به این طریق، از بیماری‌ها و اختلالات احتمالی آتی پیشگیری کنید. دندان عقل در قسمت انتهایی دهان قرار دارد و در بسیاری از مواقع به‌مانند سایر دندان‌ها تمیز نمی‌شود. به‌همین خاطر است که دندان‌پزشکان به بسیاری از مراجعان خود توصیه می‌کنند دندان‌های عقل‌شان را بکشند.
چرا به این دندان «دندان عقل» گفته می‌شود؟
دندان‌های عقل بعد از دیگر دندان‌های آسیاب و معمولا بین ۱۷ تا ۲۱ سالگی پدیدار می‌شوند. اصطلاحی که برای آن در نظر گرفته‌اند به همین دیرتر درآمدن‌ها آن مرتبط است و به‌احتمال زیاد ریشه در این باور قدیمی دارد که هرچه سن انسان بالاتر برود، عقل و خرد او بیشتر خواهد شد.
روند بررسی وضعیت دندان عقل در دهان و توصیه‌های اولیه
برای بررسی چگونگی وضعیت دندان عقل باید نظر دندان‌پزشک را جویا شد. او با عکس‌برداری از دهان وجود دندان عقل و چگونگی جهت‌گیری آن را مشخص می‌کند. در بعضی موارد هم ممکن است برای بررسی بیشتر و تخصصی‌تر به نظر جراح دهان و دندان احتیاج باشد.
پس از انجام بررسی‌های لازم و حتی در صورتی که موقعیت دندان عقل مناسب باشد، ممکن است صلاحدید دندان‌پزشک یا جراح در کشیدن آن باشد. اگر دندان عقل به حال خود رها بشود، احتمال دارد در آینده مشکل‌ساز بشود و برای کشیدن، به جراحی نیاز پیدا کند. به همین خاطر است که گاهی کشیدن پیش از موعد توصیه می‌شود. کشیدن دندان عقل برای کسانی که کم‌سن‌وسال‌تر هستند، راحت‌تر است، چراکه هنوز ریشهٔ آن در لثه‌شان محکم نشده است و استخوان آن ناحیه در دهان‌شان چندان محکم نیست. هرچه سن بالاتر برود، مدت‌زمان لازم برای بهبود و ریکاوری پس از کشیدن دندان بیشتر خواهد شد.
آزمایش اولیه برای مشخص شدن موقعیت دندان عقل و کشیدن آن
چگونگی کشیدن دندان عقل و دردآور یا راحت بودن آن به مسائلی چون موقعیت دندان و زمانی که برای کشیدن آن اقدام می‌کنید دارد. پس از انجام آزمایش‌های اولیه و مشاهدهٔ عکس‌های گرفته‌شده، دندان‌پزشک شما را از چگونگی روند کار و اینکه به جراحی نیاز خواهد بود یا خیر آگاه خواهد کرد. اگر دندان عقل کامل بیرون آمده باشد، کشیدن آن به‌سادگی و مثل هر دندان دیگری خواهد بود. اما گاهی قسمتی از آن زیر لثه یا حتی استخوان فک باقی می‌ماند و در این مواقع، کشیدن آن مستلزم ایجاد شکاف در لثه یا برداشتن بخشی از استخوان که روی آن قرار دارد خواهد بود.
معمولا زمانی که دندان عقل زیر استخوان فک قرار می‌گیرد، آن را تکه‌تکه خارج می‌کنند تا بخش کوچک‌تری از استخوان فک برداشته بشود و آسیب کمتری به آن برسد.
کشیدن دندان عقل
پیش از کشیدن دندان عقل در بافت‌های اطراف آن در دهان از بی‌حس‌کنندهٔ موضعی استفاده می‌شود. همان بی‌حس‌کننده‌ای که برای پر کردن دندان هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بعضی موارد ممکن است به صلاحدید دندان‌پزشک یا جراح متخصص از آرام‌بخش هم برای کنترل اضطراب استفاده بشود. از جمله آرام‌بخش‌هایی که برای این منظور استفاده می‌شوند می‌توان به نیتروس اکساید (گاز خنده‌آور)، قرص‌هایی مثل والیوم (یا دیازپام) یا آرام‌بخش‌هایی که به‌وسیلهٔ سرنگ تزریق می‌شوند اشاره کرد.
در صورت استفاده از نیتروس اکساید، مشکلی برای رانندگی نخواهید داشت. در دو صورت دیگر، برای رعایت مسائل ایمنی به همراه نیاز خواهید داشت.
منبع: چطور
دیدگاهتان را بنویسید